HIỂU ĐÚNG VỀ RỐI LOẠN LƯỠNG CỰC
Một sinh viên chia sẻ rằng có những tuần bạn ấy cảm thấy hứng khởi lạ thường: ngủ rất ít nhưng vẫn tràn đầy năng lượng, liên tục lên kế hoạch mới, thậm chí nói nhanh hơn và thấy mình có thể làm được tất cả. Nhưng chỉ sau đó vài ngày, mọi thứ thay đổi hoàn toàn — mệt mỏi, mất động lực, khó tập trung và cảm giác như “không còn là mình”.
Những dao động cảm xúc mạnh và kéo dài như vậy có thể là dấu hiệu của rối loạn lưỡng cực (Bipolar Disorder) – một rối loạn tâm lý đặc trưng bởi những giai đoạn hưng cảm (mania hoặc hypomania) xen kẽ với các giai đoạn trầm cảm.
1. Rối loạn lưỡng cực là gì?
Rối loạn lưỡng cực là tình trạng sức khỏe tâm thần khiến cảm xúc, năng lượng và hành vi của người bệnh thay đổi theo chu kỳ. Người mắc có thể trải qua:
- Giai đoạn hưng cảm (mania) hoặc hưng cảm nhẹ (hypomania) – tràn đầy năng lượng, ít ngủ, tự tin quá mức, hoặc có hành vi bốc đồng.
- Giai đoạn trầm cảm – buồn bã, mệt mỏi, mất hứng thú và có thể xuất hiện ý nghĩ tiêu cực.
Đây là rối loạn mãn tính, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được điều trị đúng cách.
2. Hai dạng phổ biến: Bipolar I và Bipolar II
- Bipolar I: có ít nhất một giai đoạn hưng cảm mạnh, kéo dài từ 7 ngày trở lên hoặc nghiêm trọng đến mức cần nhập viện. Các giai đoạn trầm cảm thường xảy ra xen kẽ.
- Bipolar II: xuất hiện các giai đoạn hưng cảm nhẹ (hypomania) – ít nghiêm trọng hơn, không cần nhập viện, nhưng đi kèm các đợt trầm cảm nặng và kéo dài hơn.
Một điểm dễ gây hiểu lầm là nghĩ rằng bipolar II “nhẹ hơn” bipolar I. Thực tế, trầm cảm trong bipolar II có thể nặng nề và ảnh hưởng sâu sắc đến chất lượng cuộc sống nếu không được điều trị.
3. Biểu hiện thường gặp
a. Trong giai đoạn trầm cảm:
Mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều
Mệt mỏi, thiếu năng lượng
Mất hứng thú với các hoạt động từng yêu thích
Khó tập trung, dễ khóc, cảm giác vô vọng
Có thể xuất hiện ý nghĩ về cái chết hoặc tự tử Tổng đài Sơ cứu Tâm lý – Lumos
Khi cảm xúc trở nên quá tải, bạn không cần đối diện một mình.
Hotline: 0832 000 202 – hỗ trợ khẩn cấp, lắng nghe và hướng dẫn ổn định cảm xúc ban đầu.
Email: info@tamlylumos.com – dành cho những chia sẻ riêng tư, được bảo mật tuyệt đối.
b. Trong giai đoạn hưng cảm hoặc hưng cảm nhẹ:
Nhiều năng lượng, nói nhanh, suy nghĩ liên tục
Tự tin hoặc phấn khích quá mức
Giảm nhu cầu ngủ
Hành vi bốc đồng: mua sắm quá mức, đầu tư liều lĩnh, hoặc quan hệ tình dục không an toàn
- Trong cơn hưng cảm nặng, có thể xuất hiện ảo giác hoặc hoang tưởng
4. Nguyên nhân
Các nghiên cứu cho thấy di truyền đóng vai trò quan trọng trong rối loạn lưỡng cực.
Ngoài ra, các yếu tố khác có thể góp phần gồm:
- Bất thường trong hoạt động của não và chất dẫn truyền thần kinh
- Trải nghiệm chấn thương tâm lý thời thơ ấu
- Căng thẳng kéo dài hoặc thay đổi lớn trong cuộc sống
Không có một nguyên nhân duy nhất, mà thường là sự kết hợp giữa yếu tố sinh học và môi trường.
5. Chẩn đoán và điều trị
Không có xét nghiệm máu hay hình ảnh y học nào có thể xác định bipolar. Việc chẩn đoán được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa tâm thần hoặc nhà tâm lý lâm sàng, dựa trên:
- Lịch sử triệu chứng
- Đánh giá tâm lý
- Loại trừ các bệnh lý hoặc thuốc ảnh hưởng đến tâm trạng
Phương pháp điều trị thường bao gồm:
- Thuốc ổn định khí sắc (như lithium, valproate)
- Thuốc chống loạn thần hoặc chống co giật
- Liệu pháp tâm lý, đặc biệt là liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT)
- Hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng, duy trì giấc ngủ đều đặn và thói quen sinh hoạt ổn định
Trong trường hợp nặng, bác sĩ có thể cân nhắc liệu pháp sốc điện (ECT) để kiểm soát các cơn trầm cảm hoặc hưng cảm nặng.
6. Sống ổn định với rối loạn lưỡng cực
Nhiều người mắc rối loạn lưỡng cực vẫn có thể học tập, làm việc và xây dựng cuộc sống trọn vẹn nếu được chẩn đoán sớm và điều trị liên tục.
Việc duy trì mối quan hệ tin cậy với bác sĩ, tuân thủ thuốc, và nhận hỗ trợ tâm lý là yếu tố quan trọng giúp người bệnh sống ổn định và giảm nguy cơ tái phát.
7. Kết luận
Rối loạn lưỡng cực không phải là “tính thất thường” hay “yếu đuối”.
Đó là một tình trạng y học phức tạp cần được nhìn nhận bằng hiểu biết và sự đồng cảm.
Nhận biết sớm, tìm đến chuyên gia, và tuân thủ điều trị là những bước đầu tiên để người bệnh có thể kiểm soát cảm xúc và sống cân bằng hơn.
