NGUY CƠ KHI TRẺ CHẬM NÓI

Theo truyền thuyết Thánh Gióng, cậu bé ở làng Phù Đổng đã ba tuổi mà vẫn không biết nói, biết cười. Đến khi giặc Ân sang xâm lược nước ta, cậu bé bỗng lên tiếng gọi mẹ nhờ mời sứ giả nhà vua vào để trình bày ước muốn đi đánh giặc. Đó là một truyền thuyết nhằm nói đến lòng yêu nước của người dân Việt Nam. Thế nhưng trong thực tế, một đứa trẻ lên ba tuổi mà vẫn chưa biết nói lại là một dấu hiệu bất thường đáng lưu ý.

KHI NÀO XÁC ĐỊNH TRẺ CHẬM NÓI?

Nhiều phụ huynh thường có băn khoăn về việc con mình chậm biết nói. Để biết một trẻ có chậm nói hay không, cần phải  xác định được thời điểm trẻ nói được từ đầu tiên. Có nhiều quan điểm khác nhau về vấn đề một trẻ ‘thụ đắc’ ngôn ngữ mẹ đẻ. Những người theo chủ nghĩa hành vi giải thích rằng quá trình thụ đắc ngôn ngữ ở trẻ em là quá trình bắt chước và lặp lại những gì nghe được từ người lớn. Vì thế cha mẹ hay người chăm sóc đóng vai trò quan trọng trong việc giúp trẻ phát triển ngôn ngữ.

Tuy nhiên, nếu trẻ chỉ lặp lại các từ của ba mẹ hay phát ra những âm thanh  vô nghĩa thì đó chỉ là những âm thanh bập bẹ. Chỉ khi một trẻ tự nói và nói đúng đối tượng, hoàn cảnh giao tiếp mới có thể xác định trẻ biết nói từ đầu tiên. Thông thường một trẻ ở độ tuổi 10 – 12 tháng sẽ bắt đầu tiến trình nói từ đầu tiên. Tại thời điểm này, trẻ có thể tự nói “ba ba” hay “ma ma” với mục đích để gọi cha mẹ. Sau đó số từ vựng của trẻ dần được gia tăng và có thể nói cụm 2 từ. Lên hai tuổi, trẻ có thể nói được ít nhất 50 từ và một số câu ngắn. Khi đạt mốc ba tuổi, trẻ sẽ nói được tên của mình khi được hỏi, hát được một số bài hát thiếu nhi quen thuộc và đặt các câu hỏi nghi vấn trong quá trình vui chơi, khám phá môi trường xung quanh.

NGUY CƠ ĐỐI VỚI TRẺ CHẬM NÓI

Chậm nói ở trẻ em có thể là dấu hiệu cảnh báo nhiều nguy cơ các rối loạn khác nhau. Nhiều trẻ gặp vấn đề về não bộ có thể gây ảnh hưởng đến việc trẻ chậm các lĩnh vực phát triển vận động, ngôn ngữ,… Một số trường hợp trẻ có bất thường ở bộ máy phát âm, giảm thính lực cũng có thể làm chậm nói. Vì thế, những trẻ đến khám với lý do chậm nói cần được khám tai mũi họng để tầm soát các nguy cơ và có hướng can thiệp thích hợp nếu cần thiết.  

Ở góc độ tâm lý – tâm thần, một trẻ gặp rối loạn phổ tự kỷ, chậm phát triển, rối loạn ngôn ngữ biểu hiện hay các vấn đề tâm lý khác cũng có thể đưa đến việc chậm nói.

Rối loạn ngôn ngữ: trẻ mắc rối loạn này thường có biểu hiện chậm nói nhưng giao tiếp bằng cử chỉ điệu bộ, nụ cười, ánh mắt và khả năng tương tác xã hội vẫn bình thường. Phụ huynh cần đưa trẻ đến các chuyên viên âm ngữ trị liệu để được can thiệp.

Chậm phát triển: trẻ chậm phát triển tâm thần khi đánh giá có chỉ số trí tuệ IQ dưới 70 và chậm ít nhất 2 lĩnh vực thích ứng. Trẻ thuộc nhóm này cũng thường chậm biết nói và gặp khó khăn trong việc sử dụng ngôn ngữ. Gia đình và nhà trường cần phối hợp hỗ trợ trẻ bằng các chương trình giáo dục chuyên biệt phù hợp với khả năng của trẻ.

Rối loạn phổ tự kỷ: trẻ mắc chứng tự kỷ thường bất thường ở 3 lĩnh vực: tương tác xã hội, giao tiếp và các hành vi, sở thích rập khuôn, lặp lại. Chậm nói được coi là dấu hiệu đặc trưng của việc suy giảm khả năng giao tiếp nơi trẻ. Trong thực tế, đa số trẻ được phát hiện mắc tự kỷ do phụ huynh đưa con đến phòng khám tâm lý vì lý chậm nói. Cho đến nay, giáo dục chuyên biệt là phương pháp can thiệp tự kỷ có bằng chứng khoa học.

Câm nín chọn lọc (Selective Mutism): rối loạn này thể hiện khi trẻ có thể nói và hiểu ngôn ngữ trong một số trường hợp nhưng lại không nói trong một số hoàn cảnh xác định khác. Nhiều trẻ có thể nói chuyện ở gia đình, với các bạn thân nhưng đến trường lại không nói. Theo ICD 10, một số ít trẻ câm nín chọn lọc trong tiền sử gặp khó khăn về kết âm, chậm nói. Các liệu pháp tham vấn trị liệu tâm lý sẽ hỗ trợ tố cho trẻ và gia đình trong tình huống này.

‘ÁC MẪU’ THỜI HIỆN ĐẠI

Hiện nay, nhiều phụ huynh vì bận rộn thường dùng Ipad hoặc TV như một ‘vú em thời hiện đại’ để giúp mình trông con. Đến trường, nhiều giáo viên lại tiếp tục cho trẻ xem TV thay vì cho các trẻ tham gia vào các chương trình vận động, sinh hoạt cùng bạn bè để phát triển kỹ năng xã hội. Vậy mà nhiều phụ huynh không ngờ rằng ‘vú em hiện đại’ đấy gây hại đến trẻ hơn là lợi ích.